Podcast: Boeken Lupin, een interview met uitgever Martijn Couwenhoven over de boeken van Arsène Lupin

Ruud:  Wie is Martijn Couwenhoven? Kunt je eens wat over jezelf vertellen? 

Martijn: Ik ben begonnen als student Grafische Vormgeving en waarnaar ik naar de kunstacademie ben gegaan. Dus ja, mijn liefde voor vormgeven en kunst die heb ik uitgebreid uiteindelijk naar het maken van boeken, wat ik toch wel het…Ja, alles een beetje in samenkomt wat ik leuk vind.

Ruud:   Je bent dus op een gegeven moment begonnen met de uitgeverij Oevers. Hoelang bestaat die?

Martijn:  Ik ben in 2016 ermee begonnen. Daarvoor werkte ik al een tijdje bij een boekhandel, naast mijn kunstenaarschap en toen dacht ik in 2016 van ja, laat ik nu eens kijken of ikzelf boeken uit kan geven. Of ik zelf een uitgeverij kan starten. En ja, toen ben ik begonnen met kijken van, wat ga ik dan uitgeven? Waar ligt mijn liefde? Wat wil ik de lezers mee kennis laten maken?

Ruud:  En wat was de liefde waar je je lezers mee wilde laten kennismaken? 

Martijn:  Ja, dat was heel mooi met Arsène Lupin. Dat was de start van de uitgeverij.

Ruud:   Want hoe ben je eigenlijk bij Lupin terechtgekomen? 

Martijn: Dat was eigenlijk zeg maar twee jaar daarvoor. Dus rond 2014 meende ik op vakantie met de kinderen en mijn vrouw en veelal in Frankrijk ergens in de Bourgogne. We bezochten een leuke brocante markt in een klein dorpje. En toen zag ik een boekje liggen van Arsène Lupin Gentleman Cambrioleur,  en ik kende Lupin nog niet, maar ik dacht ach neem ik mee, 50 cent, misschien is het wat om te lezen bij de tent. En toen was ik eigenlijk wel meteen gecharmeerd van die verhalen. Dus toen ben ik eens op gaan zoeken van goh, wie is die Lupin dan en de schrijver Marcel Leblanc? En toen las ik eigenlijk dat hij in Frankrijk één van de grootste literaire helden is tot op de dag van vandaag. Dus ja, dat vond ik eigenlijk wel een mooi plan om daar dan mee te beginnen, omdat het gewoon voor een breed publiek toegankelijk is en heel originele verhalen, ook al zijn de verhalen voor 1907 geschreven. Dus ja, dat was eigenlijk de start van Oevers

Ruud:  Eigenlijk best wel bijzonder. 

Martijn: Ja, nu achteraf is dat natuurlijk een gouden greep. 

Ruud:  Voor 50 cent

Martijn: Ja, voor 50 cent, precies. Ja, dat had ik ook niet kunnen voorzien. 

Ruud:  Maar had je toen je het boekje in handen had al gelijk het idee van, dat is leuk om uit te geven, om daar een uitgeverij mee te beginnen?

Martijn: Nee, eigenlijk kwam dat toen ik in 2016 dacht van nou wat ga ik dan uitgeven, toen kwam opeens Lupin weer in mijn herinnering. En tegelijkertijd vernam ik dat de Belgische schrijver Bart van Loon, die ik net had leren kennen, dat hij Lupin weer ging herlezen. En hij vroeg zich af of mensen dat  überhaupt nog wel kenden. Dus ik had hem meteen een mail gestuurd van joh, dat treft want ik wil het uit gaan geven. Wil jij een voorwoord schrijven als kenner van de Franse literatuur en als liefhebber van Lupin? Dus dat heeft hij toen gedaan en een mooie introductie over Lupin. 

Ruud:  Hoe ging toen de verkoop van Lupin?

Martijn: Nou ja, het begon rustig als nieuwe uitgever. De boekhandel kende Oevers nog niet. Dus ik had zoiets van, ik doe 1000 exemplaren en nou ja, die 1000 zijn in de loop van drie jaar ongeveer opgegaan. En toen heb ik het niet nog een keer herdrukt. Ik dacht nou ja, ik weet niet of er dan nog aandacht voor is. Totdat Lupin natuurlijk als Netflix-serie bekend werd en toen heb ik een nieuwe druk gemaakt. 

Ruud:  Ja, want hoe verrast was je toen Netflix met de serie Lupin kwam? 

Martijn: Ik was wel heel verrast. Ik kreeg een appje van mijn broer: 'wist je dat dat een Netflix-serie wordt?'  Ik dacht nou ja, ik weet niet wat het doet voor de boekverkoop. Ik weet niet of het een leuke serie wordt en laat ik er maar 500 bij drukken. Alleen toen zag ik dat de serie enorm populair was en ook een hele leuke serie is. Dus ja, dat was na één weekend wel op. Dus toen moest ik meteen weer een tweede druk laten maken. Dus ja en vanaf dat moment is het eigenlijk een sneeuwbaleffect geworden en gaat het heel erg goed.

Ruud:  En toen dook de pers over je heen?

Martijn:  Ja, ik had hier een interview met een journalist van het Noord-Hollands Dagblad wat ook weer op de NOS werd doorgeplaatst. Ja en toen bleek dat iedereen dat wel een heel leuk verhaal vond en het kwam het inderdaad van radio tot TV. Dus ja, Ik vond het leuk dat er zoveel aandacht voor was. Gewoon een kleine uitgever die dan opeens zo in het nieuws komt. 

Ruud:   Ik neem aan dat je de Netflix-]serie gezien hebt?

Martijn:  Ja leuk. Ja, ik was heel nieuwsgierig omdat ik zag dat het boek zo hard ging in de verkoop. Dus ik dacht, hoe zal die serie dan zijn? En ja, dan zie je dat die serie eigenlijk los staat van het boek. Het is geen boekverfilming. Het speelt zich af nu in Parijs en de hoofdpersonage die laat zich inspireren door dat boek wat ie ooit van zijn vader heeft gekregen. Dus ja, het is een hele fijne serie en natuurlijk onwijs leuk om te zien dat het boek wat ie dan…Dat steeds in beeld is en wat een rode draad is in de serie. Ja, dat dat zo prominent aanwezig is.

Ruud:  En toen stond het boek ook plotseling in de bestseller top 60?

Martijn: Ja precies. Het kwam de eerste week op 5 binnen en momenteel staat het op 3 in de bestsellerlijst van de algemene boeken. Maar hij staat op 1 bij de Thrillers en Detectives. Dus ja, dat is een grote verrassing ja. 

Ruud:  Martijn, wat voor plannen heb je nu verder nog met Lupin?

Martijn: Nou, er komt eind deze maand komt de Holle Naald. Dat is het derde boek. Ik geef ze ook uit op verschijning zoals Lupin ze heeft geschreven. En dus na de Gentleman inbreker kwam Arsène Lupin versus Herlock Sholmes. En nu komt dan de Holle Naald en dan komt in juni het vierde boek en dat is Het dubbelleven van Arsène Lupin. En eind van het jaar nog het vijfde van Lupin en nou, dan ga ik even verder kijken hoe ermee staat en wanneer de andere boeken gaan verschijnen, want hij heeft er achttien geschreven. Ja, hoe het blijft lopen, als het zo populair blijft, ja, dan vind ik het heel leuk om met Lupin door te gaan

Ruud:  Heb je ook enig idee hoe het in het buitenland gaat? Worden de boeken daar ook uitgegeven? 

Martijn:  Die serie is echt een wereldwijde hit tot in Amerika aan toe meen ik. Dus overal worden die boeken…In Frankrijk uiteraard, maar ook buiten Frankrijk en Engeland overal. Die boeken die gaan hartstikke hard. Lupin die veroverd nu echt de hele wereld. Het was altijd een beetje beperkt gebleven tot [land]. Maar ja nu gaat dat de hele wereld over.

Ruud:  Het eerste boek is dus Arsène Lupin, Gentleman inbreker maar daar staan dus meerdere verhalen in?

Martijn:  Ja het Maurice Leblanc die werd eigenlijk gevraagd voor één verhaal, voor Je sais tou, dat was een Frans tijdschrift. En de redactie vroeg aan hem: "kan je niet een verhaal schrijven zoals Sherlock Holmes, de beroemde detective in Engeland? Die is daar heel beroemd. Wij willen ook een Franse tegenhanger daarvan". Maar Maurice Leblanc die had zoiets van ja, weer een detective? Misschien moet ik eens iets originelers bedenken en schrijven vanuit de inbreker. En zo heeft ie het eerste verhaal van Arsène Lupin geschreven. Maar de lezers van het tijdschrift die vonden dat zo fijn, dus de roep om een vervolg steeds groter. Dus toen heeft ie nog een paar verhalen geschreven en dat mondde uiteindelijk inderdaad uit in negen verhalen die wel min of meer in elkaar overgaan en eigenlijk de geboorteakte van Lupin betekende, waarin je hem leert kennen. Ook als kleine jongen. En waarin je een beetje een beeld krijgt van zijn vernuftigheid en van zijn slimmigheden en waardoor ie altijd weer uit de handen van justitie weet te ontsnappen. En ik denk dat dat ook een reden is voor zijn succes. Ik denk dat mensen het leuk vinden om eens te lezen vanuit de gentleman inbreker, die steelt van de rijken en geeft aan de armen. Ik denk dat mensen dat wel leuk vinden, dat niet altijd justitie wint maar nu ook een keer een hele leuke slimme inbreker die eigenlijk niemand kwaad doet, maar heel charmant is.

Ruud:  En het grappige is dat je dan eigenlijk, als je het boekje hebt, je een aantal verhalen kunt lezen. Dus je hoeft het boek niet in één ruk uit te lezen?

Martijn:  Nee, maar ik heb wel van mensen gehoord die het juist wel in één ruk uitlezen omdat het zo fijn leest. Maurice Leblanc wilde ook eigenlijk romanschrijver worden. Net als Gustav Flobert, groot Frans romancièr worden. Ja, door het succes van Lupin is hij eigenlijk helemaal daarin gedoken en wat ik zei, hij heeft achttien romans uiteindelijk geschreven en drie verhalenbundels over Arsène Lupin. En ook nog een toneelstuk trouwens. Dus ja, daar is ie echt het meest beroemd mee geworden.

Ruud:  Aan het begin van dit gesprek vertelde je,  dat je oorspronkelijk begonnen bent als kunstenaar. De vormgeving van de boekjes, heb je dat zelf gedaan of laat je dat doen?

Martijn: Ja nee, die doe ik ook. Doe ikzelf. Dat was het leuke ook. Ik vind het leuke kant van het maken van boeken. Ik kies zelf de boeken die ik uit wil geven, de verhalen, de romans. Vooral  Frans en Scandinavisch eigenlijk. En ja, dan ga ik aan de slag met de vormgeving, de omslag, binnenwerk en…Dus ja, dat vind ik het leuke aan het geheel van een boek, het verhaal tot de vormgeving.

Ruud:  De verhalen van Lupin zijn in het Frans. Ik neem aan dat je die niet zelf vertaalt of toch?

Martijn: Nee, mijn Frans is daar inderdaad niet goed genoeg voor. Dus ik werk met vertalers. Ja, verschillende vertalers trouwens, want de eerste twee delen die heb ik toen gelijktijdig uitgegeven en zijn twee vertalers mee aan het werk gegaan. En dus ja, nee zeker, ik werk met vertalers en vertegenwoordiging en verder ben ik eigenlijk een eenmansuitgever. 

Ruud:  Ik heb nog één vraag over Lupin, want het tweede boekje dat heet Herlock Sholmes. Maar is dat niet een vergissing?

Martijn: Ja precies, dat is wel grappig, want hij voert dus op een gegeven moment in dat tweede boek…Eigenlijk alleen het laatste verhaal van het eerste boek komt Herlock Sholmes naar Frankrijk omdat Ganimard, de hoofdinspecteur, kan Lupin maar niet te pakken krijgen en roept de hulp in van Herlock Sholmes, wat natuurlijk Sherlock Holmes moet zijn, maar Arthur Conan Doyle, de schrijver vanSherlock Holmes, die wilde absoluut niet dat de naam Sherlock Holmes in de boeken van Lupin voorkwam, omdat ja, Lupin won altijd. Doyle wilde dat gewoon niet…Dus dat de detective gebruikt werd als naam dus, toen heeft Leblanc er Herlock Sholmes van gemaakt.

Ruud:  Je geeft ook nog meer boeken uit. Kun je een beetje uitleggen wat Oevers eigenlijk voor een uitgeverij is?

Martijn: Ik begon in 2016 met Lupin omdat ik keek naar kunst en Frankrijk. Dat waren toch wel de twee, ja, mijn twee liefhebberijen. En via dat boekje uit de Bourgogne kwam…begon ik dus met Lupin, maar toen ben ik ook eens gaan kijken, zijn er ook mooie romans over kunst die ik zou willen uitgeven. Nou toen kwam ik bij Emile Zola uit, het meesterwerk wat gaat over de impressionisten. Een roman uit 1864 uit mijn hoofd, dat een heel mooi beeld geeft van de impressionisten. De schildersgroep die natuurlijk daarna wereldberoemd is geworden. En nou ja, zo was ik altijd een beetje aan het kijken. Die link met kunst heb ik wel losgelaten hoor. De romans die ik uitgeef zijn niet alleen maar over kunstenaars. Maar goed, soms wel. Dat is toch wel wat ik nog steeds heel erg mooi vind. Zo kwam ik ook bij een Noorse schrijver, John Fosse, hier nog niet zo heel bekend, maar als toneelschrijver wereldwijd een erkend schrijver. Wordt ook al jaren genoemd voor de Nobelprijs voor literatuur en die heeft ook een roman geschreven over een Noorse kunstenaar. Nou, zo kwam ik bij hem terecht en inmiddels geef ik ook zijn andere boeken uit. Nou ja en zo begon ik ook een beetje in die Noorse literatuur. Ik hou wel van die melancholie die daar een beetje in zit. Dus ja, zo is het gekomen dat ik dus naast de Franse ook Noorse literatuur uitgeef. En er komen ook dit jaar een aantal Nederlandse schrijvers aan, waar ik ook heel graag mee verder wil. Ook debutanten, dus jonge schrijvers introduceren. Dus daar ga ik dit jaar mee aan de slag.

Ruud:  Ik zag trouwens in je collectie nog een heel bijzonder boek, de Rode Lantaarn, de laatste man in de Tour de France.

Martijn: Ja precies. Dat is toch ook van Frankrijk, die liefde, heeft de Tour toch ook altijd mijn passie gehad. Ik ben niet zelf echt een fietser, maar het kijken naar de Tour de France dat doe ik al vanaf jongs af aan eigenlijk. Dus ik dacht ja, als ik ooit een Tour de France boek of een wielrenboek uit kan geven, dan wil ik dat ook graag doen. En dat doe ik nu eigenlijk bijna elk jaar heb ik een wielerboek. En de Rode Lantaarn  inderdaad, dat is de geschiedenis van de tour maar dan niet van de winnaar maar van degene die laatste worden in het klassement. Ja, is een heel leuk boek. Het zijn hele grappige verhalen, omdat je vroeger kon je maar beter laatste worden dan één na laatste, want als de rode lantaarndrager dan had je tenminste nog wat persaandacht. Dus ze gingen zichzelf soms achter bomen verstoppen om maar tijd te verliezen en als laatste over de finish te komen. Dus ja, dat zitten ook hele mooie verhalen in. Heb ik vorig jaar ook van Paul Fornel, een Franse  schrijver, ook een boekje over fietsen Ik en mijn fiets en er komt dit jaar weer een boek van hem uit en dat gaat over Jacques Anquetil, de beroemde wielrenner.

Ruud:  En jij hebt zelf ook een kinderboek geschreven?

Martijn:  Ja, dat is ook weer die liefde voor Frankrijk, want  een van de impressionisten die ik net noemde bij Emile Zola, Claude Monet die is in Zaandam geweest en dat wist ik niet toen ik hier kwam wonen. Maar hij is hier in 1871 vier maanden geweest en heeft toen maar liefst 25 schilderijen gemaakt. En ik vond het wel heel bijzonder dat zo’n groot kunstenaar, het is één van de beroemdste schilders uit de kunstgeschiedenis met heel veel invloed op hele nieuwe generatie schilders, dat hij hier gewoon is geweest maar dat je dat eigenlijk helemaal niet terug ziet in het straatbeeld. Er was, ja, niks mee gedaan. Dat vond ik toch eigenlijk wel heel zonde. Dus toen zijn we hier met twee anderen hebben we een stichting Monet opgericht en toen hebben we gepoogd wat meer bekendheid aan zijn verblijf hier te geven. En vanuit dat idee en mijn schilderachtergrond op de academie heb ik kinderboeken geschreven en heb ik lesgegeven op de basisschool. En dat is inderdaad  De schatkaart van Monet geworden, waarin ik voor kinderen van, ik denk, van 7 tot 11, 7 tot 12 jaar, ongeveer die leeftijd, vertel ik wie Claude Monet was en waarom het zo bijzonder was dat wat hij deed als schilder en zo vernieuwend te werk ging en nou ja, tot mijn vreugde sloeg dat goed aan. En heb ik veel lessen gegeven op de basisschool en kinderen proberen anders te laten kijken naar een boom of naar hoe schilder je een lucht bijvoorbeeld. Het hoeft niet alleen maar met een kringetje te zijn. Dus ja,  zo probeer ik kinderen wat anders naar hun omgeving te laten kijken. En dat werkt wonderwel hartstikke goed.

Ruud:  Ja. En het is een boekje wat er ook heel erg fleurig uitziet, met prachtige illustraties!

Martijn: Ja. Maar die heb ik dan niet zelf gemaakt. Daar heb ik wel een illustratrice voor gevraagd. Die heeft er nderdaad mooie tekeningen bij gemaakt. 

Ruud:  Ik ben toch nog even wat nieuwsgierig. Je bestaat nu vijf jaar als uitgever. Wat was in die periode, los van Lupin je meest succesvolle boek dat je hebt uitgegeven? 

Martijn: Nou, Emil Zola, die heb ik dan vorig jaar in mei is die uitgekomen. En dat doet het heel goed. Dat loopt nog steeds wel lekker door. En ik heb een boekje uitgegeven dat heet Het lichtje in de verte van Antonio Moresco. Dat is een Italiaanse schrijver. Er kwam een vertaalster en het was een lievelingsboek van haar en ze zei: " ja, ik heb nog geen uitgever gevonden die dat wil uitgeven, maar misschien is dit voor Oevers want de literatuur die je uitgeeft, daar past het wel bij". En toen ging ik het lezen en het was inderdaad een prachtig verhaal over een man in een bergdorp, een wat oudere man die daar teruggetrokken leeft en ja, eigenlijk gewoon met de natuur…Hij beschrijft de natuur en elke avond aan de overkant van het dal ziet ie een lichtje aangaan. En ja, op een gegeven is ie natuurlijk zo nieuwsgierig van, woont daar dan ook iemand in dit verlaten dal of wat is dat? Dus hij gaat op onderzoek uit naar dat lichtje en dat levert een heel mooi poëtisch verhaal op. En dat heeft in België hele mooie recensies gekregen. En in Nederland is het helaas nog niet echt goed besproken door de kranten, maar van mond op mond reclame onder boekverkopers en onder lezers, heb ik daar ook 2000 exemplaren van verkocht, wat ik een hele mooie oplage vind voor zo’n onbekend boek. Maar ja, dat doet het dus goed

Ruud:   En nu nog eventjes lekker genieten van het succes van Arsène Lupin?

Martijn: Ja en nu Lupin inderdaad ja. Dat is natuurlijk nu het best verkopend boek. En dat loopt nog wel even door zoals ik het zie. 

Ruud:  Want de mensen kunnen dus nu twee boekjes in de boekhandel bestellen? Dat is de Lupin, De gentleman inbreker en de Holle Naald. En dat is eigenlijk waar de eerste serie bij Netflix mee eindigt.

Martijn: Ja, klopt. Ja, de eerste vijf afleveringen die zijn nu geweest en de vijfde aflevering eindigt inderdaad bij de Holle Naald. Klopt. In Étretat.

Ruud:  Ja, met mooie beelden uit Normandië.

Martijn: Ja precies. Wat dan ook weer is geschilderd door Claude Monet toevalligerwijs. Dus daar komen weer heel veel mooie dingen samen.