In het mooie Zuid-Westen van Frankrijk is het wat mij betreft puur genieten. Wat de streek extra bijzonder maakt zijn de bastides. Maar wat zijn dat nu eigenlijk en wat zijn mijn favoriete bastides in Frankrijk? Je leest het hierna
Markthal Pujols © frankrijkbinnendoor.nl
Een route van 130 kilometer langs mooie bastides.
In dit uitgebreide blog neem ik je mee op ontdekkingstocht langs een aantal bastides in het departement Lot-et-Garonne. Het is een behoorlijk verhaal geworden met al mijn ervaringen van een prachtige dag langs de mooiste dorpen in deze streek.
Elk dorp heeft zijn eigen rijke historie die tot het jaar 1200 terug gaat. Dat proef je bij elke stap die je er zet. Ik heb een overzicht gemaakt van de complete inhoud van dit artikel zodat je snel kunt navigeren door de hele tekst.
Lees het hele verhaal en download het ebook voor later
Bastides in Frankrijk, wat zijn dat?
Niet zo gek lang geleden was ik in het zuid-westen van Frankrijk dat ook wel Le Sud-Ouest wordt genoemd. Ik schreef er zelfs een ebook over. Het gaat over een reis van 3 weken door de Dordogne, Gers en de Gironde. Ik ontdekte tijdens die reis verschillende mooie stadjes en dorpen die bastides worden genoemd.
Niet zo gek lang geleden was ik weer in deze mooie streek.
Na gesprekken met lokale bewoners in de buurt van Fumel kreeg ik tips voor een paar bijzondere bastidedorpjes. Die heb ik toen ook inderdaad opgezocht en was aangenaam verrast. Ik trok er een dag voor uit en bezocht ook een paar andere bastides in deze mooie streek die wat meer bekend zijn.
Maar wat is nu eigenlijk een bastide? Als ik je tot in detail ga beschrijven wat een bastide is dan zijn wij nog wel even bezig en dat is ook niet het doel van dit verhaal. Het is trouwens wel goed om te weten dat in het zuiden en vooral het zuid-westen van Frankrijk flink wat oorlogen werden uitgevochten.
In de periode vóór de 100 jarige oorlog met de Engelsen was er sprake van vrede en toenemende welvaart in Le Sud-Ouest. Het was de tijd dat de eerste bastides ontstonden. De allereerste bastides waren dan ook niet versterkt maar tijdens de 100-jarige oorlog koos men er steeds vaker voor om de buitenkant te versterken met poorten en muren.
Er zijn nog veel mooie bastides bewaard gebleven. Zij kenmerken zich door een meestal vierkant stratenplan dat in het centrum uitkomt op een centraal plein. Meestal stond daar ook een overdekte markthal. Om het plein werden arcades gemaakt waaronder de marktkooplui hun waar in de schaduw èn droog konden aanbieden.
Bastide Tournon-d'Agenais in Lot-et-Garonne © frankrijkbinnendoor.nl
Waar vind je de bastides in Frankrijk?
De meeste bastides in Frankrijk vind je in het Zuid-Westen, Le Sud-Ouest dus. Grofweg moet je dan denken aan het gebied tussen de Dordogne, de Pyreneeën, de Atlantische kust en de rivier de Aveyron en dan vooral in de departementen:
De grootste concentratie van deze bijzondere versterkte dorpen vind je in het departement Lot-et-Garonne. De oorzaak daarvan is dat het tijdens de oorlog met de Engelsen feitelijk de grens was tussen de Fransen en de Engelsen. Maar buiten deze departementen vind je ook op andere plaatsen dit soort versterkte dorpen.
Overigens zijn niet alles bastides vierkant of rechthoekig. Ik kwam ooit een keer in een prachtig dorpje in de Gers terecht. Fourcès ligt niet ver van Condom en wordt door de circa 270 bewoners gekoesterd. Daar kan ik mij alles bij voorstellen want het is een unieke dorpje.
Tot 1970 raakte het deels in verval, maar nu zorgen de bewoners dat het er pico bello uitziet. Het bijzondere aan deze bastide? Fourcès is volmaakt rond.
Tournon-d’Agenais © frankrijkbinnendoor.nl
Een dag langs de leukste bastides op de grens van Lot en Dordogne
Toen ik dus een tijdje geleden in de omgeving van Fumel was heb ik weer een paar mooie bastides bezocht en ook weer wat nieuwe ontdekt. Dat kwam omdat ik het wel leuk vond om er eens een hele dag voor uit trekken en op mijn gemak een paar mooie plaatsen te bezoeken waarbij ik lekker relaxed over de Franse binnenwegen kon rijden.
Ik heb van de hele tocht ook een route uitgestippeld in Google Maps zodat je deze als leidraad kunt gebruiken voor je eigen ontdekkingstocht.
Het beste is als je Fumel als startpunt neemt. Als je er toch bent vergeet dan niet even naar het kasteel van Fumel te gaan. Als je parkeert voor het Office du Tourisme kun je er zo lopend naar toe. Je hebt er een prachtig uitzicht op de vallei van de Lot.
De rit die ik vervolgens maakte bracht mij uiteindelijk op deze bijzondere plekjes:
Begin bij het Château de Fumel ©frankrijkbinnendoor.nl
Een mooie route langs bastides in Lot-et-Garonne
Als je aan deze tocht begint dan steek je bij Fumel eerst de Lot over richting Montayral. Volg dan de D139 richting Mauroux tot je een bord Villages de Vacances des Cigales ziet. Als je daar linksaf gaat kom je bij het leuke vakantie Villages des Cigales. Neem echter de smalle weg aan de rechterkant en volg die een kilometer of 5. Je passeert dan een heuvelachtig gebied met bos, landerijen en dorpjes zoals:
Ik vond het een prachtig stuk. Het is er heel rustig en als je het kalm aan doet kun je volop genieten van de mooie omgeving. Het doel was Tournon-d’Agenais een prachtig dorp bovenop een heuvel.
Daarna reed ik richting het mooie Penne-d’Agenais. Ook dit ligt bovenop een heuvel maar aan de rivier de Lot. Ik liet het rechts liggen en ging over de D661 naar Pujols. Pujols is een pareltje dat je absoluut moet bezoeken als je in de buurt bent.
De volgende bestemming was het bekende Monflanquin. Op weg er naar toe steek je de Lot over bij Villeneuve-sur-Lot dat trouwens ook een bastide is. Na deze plaats rij je eerst een stukje over de N21 en dan rechtsaf de D676 op. Volg deze relaxed door het glooiende landschap.
Na Monflanquin reed ik over de D676 naar Villeréal. Ook de moeite waard. Op mijn kaart zag ik dat Monpazier niet ver weg lag dus daar maakte ik een kleine omweg over de D104. Om terug naar Fumel te gaan had ik nog een tip gekregen om via de D53 naar Lacapelle-Biron te rijden en daarna over de D150 naar Fumel. Ik heb daar geen spijt van gehad!
Hierna vertel ik je meer over elke bastide die op deze mooie dag bezocht.
Hotel de Ville Tournon-d'Agenais ©frankrijkbinnendoor.nl
Tournon-d’Agenais
Hoog op een heuvel in het land van de Agenais ligt Tournon-d’Agenais.
Ik had het dorp al eens eerder zien liggen. Een gesprek met een lokale bewoner had mijn interesse nog meer gewekt. Deze bastide werd namelijk volgens haar niet overspoeld door toeristen, zelfs niet in het hoogseizoen. Het is een verborgen pareltje bovenop een heuvel.
Tournon-d’Agenais is zelfs een koninklijke bastide want deze werd in 1271 gesticht door Filips III die op dat moment koning van Frankrijk was.
Als je er naar toe wilt volg dan de bordjes bastide. Je komt dan op een stijle weg omhoog die rond de heuvel draait. Je kunt helemaal naar boven rijden. Stop niet meteen aan het begin maar rij door naar “de achterkant”. Daar kun je parkeren en dan door een stadspoort de bastide in. Je loopt er meteen door een leuk straatje en komt uit op het centrale plein.
Hier ligt het stadhuis met de arcades. Midden op het plein staat Le Puit. Deze put is 35 meter diep en was tot 1955 de enige waterbron van Tournon-d’Agenais. De put stamt uit de 13 eeuw en werd meteen gegraven toen op de heuvel de basis voor het dorp werd gelegd.
Als je je dan omdraait dan zie je de Befroi et Horloge Lunaire. Dit is een heel bijzondere toren die in 1637 werd gebouwd. De klok die op de uren slaat stamt uit 1648 en is een Monument Classique. Maar het bijzondere van deze toren is het uurwerk dat naast de tijd ook de exacte stand van de maan aangeeft. Dit uurwerk stamt uit 1843 en functioneert nog steeds. Ik heb het gecontroleerd!
Neem de tijd om door de straatjes te slenteren en ga zeker ook naar de kerk en de tuin waar je een prachtig uitzicht op de omgeving hebt.
Pujols ©frankrijkbinnendoor.nl
Pujols
Het volgende pareltje op de route is Pujols dat hoog op een berg boven de Lot ligt. Als je er naar toe rijdt via de route die ik nam moet je op een gegeven links steil omhoog. Je komt dan uit op de parkeerplaatsen. Pujols is autovrij en je loopt vanaf de parking door een stadspoort naar binnen.
Ik was er in september en toen was het heerlijk rustig. Maar gelet op de grote parkeerplaatsen denk ik dat het in het seizoen wel drukker is. In elk geval is het een prachtig dorp. Ik heb mij er over verbaasd hoe mooi de gebouwen zijn onderhouden.
De leukste verrassing kwam toen ik het dorpsplein betrad. Er staat nog een prachtige oude markthal die nog steeds voor de markt wordt gebruikt. In het toeristenseizoen zijn er ook kunstmarkten en er zitten dan ook een paar kunstwinkeltjes in dit dorp.
Rond de markthal liggen diverse restaurants en toen ik er rond lunchtijd was viel mij op dat er op de parkeerplaats veel auto’s stonden van lokale bedrijven. Bij Le Pianothé was het gezellig druk en kun je lekker eten.
Hoe klein dit dorpje ook is het heeft wel 2 bijzondere kerken: l’église Saint-Nicolas et l’église Sainte-Foy. Helaas was de eerste gesloten toen ik was maar de tweede niet. De laatste stamt zelfs nog uit 1457.
Als je bij deze kerk door de smalle stadspoort loopt heb je een fenomenaal uitzicht op de vallei van de Lot en het 3 kilometer verder gelegen Villeneuve-sur-Lot.
In één van de kunstwinkeltjes vonden wij trouwens 2 prachtige poezen van een glasblazer in kleuren die perfect in ons interieur in Nederland passen. Even later zaten zij zonder te miauwen goed ingepakt in een doos achter in de auto op weg naar de volgende bastide.
Hotel de Ville van Monflanquin ©frankrijkbinnendoor.nl
Monflanquin
Monflanquin is een bekende plaats als bastide en is één van Les Plus Beaux Villages de France.
De rit er naar toe was mooi en ik volgde er de bordjes naar de parkeerplaatsen. Je komt dan aan de noordzijde van Monflanquin waar een paar parkings zijn. Ik zette de auto ergens onderaan en volgde met Marian het pad omhoog. Eenmaal bovenop zag ik dat er bij de L’église Saint-André ook parkeerplaatsen waren.
Trouwens deze kerk is heel bijzonder. Het is een versterkte kerk die er bijna als een kasteel uit ziet.
Op het plein naast de kerk werd vroeger de pruimenmarkt van de streek gehouden. Als je iets verder loopt dan kom je in het hart van Monflanquin op de Place des Arcades. Omgeven door de gewelven van de arcades, het mooie stadhuis en de oude gebouwen er omheen maken deze plaats bijzonder omdat hier sinds de 13e eeuw elke donderdagochtend de markt wordt gehouden.
Om Monflanquin echt te ontdekken moet je even de tijd nemen en op je gemak door alle (soms smalle) straatjes te slenteren en vooral regelmatig omhoog kijken naar de prachtige gevels.
Als ik eerlijk moet zijn dan is Monflanquin mij wat te toeristisch. Het is ook een wat grotere plaats die buiten de bastide gegroeid is. Maar het hart van Monflanquin is absoluut de moeite.
Toen ik terugliep naar de auto werd ik verrast op een fantastisch uitzicht op de omgeving met in de verte tegen de horizon een gigantisch kasteel dat over de streek waakt. Het was het Château de Biron en dat maakte mij nog nieuwsgieriger om het eens van dichtbij te zien.
Markthal Villeréal © frankrijkbinnendoor.nl
Villeréal
De volgende stop was bij de bastide van Villeréal. Deze ontstond in de periode 1265 tot 1269. Het ontstond toen Gaston de Gontgaut-Biron een deel van het woud van Montlabour schonk aan een broer van Lodewijk IX. Een paar jaar later werd het bezet door de Engelsen.
Koning Edward I stelde toen in 1288 regels op waar de inwoners van deze bastide zich aan moesten houden. Één daarvan is elke week nog zichtbaar want op zaterdagochtend wordt onder de fraaie markthal de wekelijkse markt gehouden.
Het dorp heeft 8 hoofdstraten die haaks op het marktplein uitkomen. De markthal is heel bijzonder omdat deze een bovenverdieping heeft die je via een houten trap kunt bereiken.
Sinds 30 juni 2018 staat Villeréal ook op de lijst van Les Plus beaux Villages de France. Vergeet trouwens niet om het kerkje even te bezoeken. Wat ik hier wel jammer vond is dat het centrum niet autovrij is. Dat komt de schoonheid van het centrale plein absoluut niet ten goede.
Toch is Villeréal de moeite waard om te bezoeken al was het maar als tussenstop naar mijn favoriete bastide in deze streek. Maar daarvoor moet je wel even de Lot-et-Garonne verlaten.
De unieke markthal van Monpazier © frankrijkbinnendoor.nl
Monpazier
Het was al weer jaren geleden dat ik in Monpazier was geweest en nu ik er zo dichtbij was stelde ik Marian voor om even door te rijden naar deze fraaie plaats. Het was mooi weer met een strak blauwe hemel dus ik verwachtte dat ik wel een paar mooie foto’s zou kunnen schieten.
Maar alleen daarmee zou ik Monpazier te kort doen. Als rond 1293 wordt begonnen met de stichting van dit versterkte dorp heette het nog Castrim Montis Pazerri wat zoveel betekent als versterkte plaats of berg van de vrede. Nou was de streek in die tijd niet zo vreedzaam en zeker niet tijdens de 100-Jarige Oorlog maar nu is Monpazier een vreedzaam dorp en een schoolvoorbeeld van een bastide.
De markthal is werkelijk prachtig en vormt het decor van de weekmarkt die hier sinds de 13 eeuw wordt gehouden. Elke donderdagochtend is het markt van 7 uur ‘s-ochtends tot één uur s’-middags.
Oorspronkelijk had Monpazier 8 stadspoorten maar daar zijn er nu nog 3 van over. Het stadje is verder prachtig bewaard gebleven en is daarom absoluut de moeite waard. Hier worden de auto’s gelukkig op het plein geweerd waardoor het nog een heel authentiek karakter heeft.
Wat mij betreft is Monpazier dé bastide die je ooit eens moet bezoeken als je naar Frankrijk gaat.
Chateau de Biron © frankrijkbinnendoor.nl
Terug naar Fumel via Château de Biron
Na Monpazier reed ik een stukje terug richting Villeréal om op een gegeven moment linksaf te gaan. Je rijdt over de D2 en D53 naar Biron door een prachtige omgeving en nog net in het departement Dordogne.
Het was al wat later in de middag dus te laat om nog een bezichtiging van het Château de Biron in te lassen. Daar moet je echt tijd voor nemen. Ik had het kasteel dus al gezien toen ik op de heuvel bij Monflanquin stond. Het was daar, op 35 kilometer, al een indrukwekkend gezicht. Maar toen ik er met de auto aankwam voelde ik mij helemaal nietig.
Sinds 1928 is het een historisch monument en de omliggende tuinen zijn in 1992 als monument aangemerkt. Het bijzondere van het kasteeel is dat de familie Gontaut-Biron nog steeds eigenaar en bewoner van het kasteel is. En dat al sinds de 12e eeuw.
Door zijn indrukwekkende verschijning is het ook regelmatig het decor van filmopnames. Het kasteel is te bezichtigen en als je er in de buurt bent is dat absoluut een aanrader. Je kunt aan de zijkant van de weg, als je langs het kasteel rijdt, parkeren.
Ik stopte er even om wat foto’s te maken en reed daarna terug naar Fumel over de D53 naarLacapelle-de-Biron. Een dag eerder sprak ik iemand bij Fumel die tegen mij zei: “Ga bij Lacapelle-de-Biron via de D150 naar Fumel”. Het was inderdaad een fantastische tocht door een rustige streek met bos en landerijen.
Uiteindelijk kom je dan via Monsempron – Libos weer in het centrum van Fumel terecht
Centrale plein Monpazier © frankrijkbinnendoor.nl
Mijn conclusie van een dag bastides bekijken in Lot-et-Garonne
Dit was een fantastische tocht waar ik ook nog langs het indrukwekkende Château de Biron kwam. De tips die ik van lokale bewoners kreeg waren heel waardevol en uiteindelijk was deze prachtige rit het gevolg.
Met deze bijzondere route ontdek je de mooie bastides die ik bezocht. Deze afstand is vanaf Fumel ongeveer 130 kilometer en als je ‘s-morgens op tijd vertrekt heb je alle tijd om alles te bezoeken en te zien. Inclusief een leuke lunch in bijvoorbeeld Pujols.
Je rijdt over rustige binnenwegen voor het echte Frankrijk Binnendoor gevoel en je kunt volop genieten van de mooie omgeving waar je doorheen komt. Vooral op zonnige dag met een strakblauwe hemel is het puur genieten.
Ik kan nog zo’n mooi verhaal vertellen en foto’s laten zien maar de enige manier om deze prachtige streek en de bastides van Le Sud Ouest te ontdekken is om de tocht zelf eens te maken.
Ook buiten Lot-et-Garonne vind je bastides. Een mooi voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld Aigues-Mortes. Dit ligt in het departement Gard en was ooit een rijke haven aan de Middellandse Zee. Door verzanding is het nu geen havenplaats meer. Aigues-Mortes heeft vermoedelijk model gestaan voor de latere bastides in Frankrijk.
Het is in elk geval ook een unieke plaats die, met stadsomwalling, nog heel goed bewaard is gebleven. Als je er bent moet je absoluut de wandeling over de stadsmuren maken voor een onvergetelijk uitzicht op het dorp binnen de muren en de omgeving met zoutpannen buiten de stadsmuren. Lees dit blog maar eens.
Meer weten over Le Sud-Ouest? Download het ebook of wordt Premiumlid van Frankrijk Binnendoor.
Meer verhalen over het zuid-westen en bastides
Kaart met de complete route
Op de Google map hieronder zie je de complete route met alle plaatsen die ik bezocht.
Laat hieronder gerust weten wat je van de Roadtrip Bastides vind. Heb je deze in de praktijk gebracht? Dan is het helemaal gaaf om hieronder je leukste ervaring of jouw "geheimtip" kort en bondig te delen met andere lezers.
